Pałac w Pobiednej powstały z
inicjatywy Adolfa Traugotta von Gersdorf w latach 1767 - 1768 , na miejscu starszego dworu z 1608 r.
Pierwotna wieś lenna, Unięcice zw. Meffersdorf zostaje po raz pierwszy wymieniona wraz z kościołem miejscowym w 1346 roku. W 1546 roku w dokumencie wystawionym przez cesarza Ferdynanda I czeskiego wymienione zostały jako lenno Unięcice (ówczesne Meffersdorf) . W 1570r. wspomina się również tę miejscowość. Wiemy również, że w
1587 r., istniało w miejscowości prawo targu. Pierwotnie Unięcice i Schwerta były połączone. Taki stan trwał do 1592 roku.
W dokumencie cesarskim z 1546 roku wymieniony jest Hans von Üchtritz zu Shwerta, a więc jednocześnie pierwszy znany właściciel Unięcic. Prawdopodobnie kolejni znani przedstawiciele tej rodziny są jednocześnie właścicielami Unięcic, a więc w 1518 r., Nickel Üchtritz, 1532 Sebastian, 1526 Friedrich, 1527 wdowa Katarzyna, 1549 Hans, 1618 Hans Otto, 1620 Julius, 1625 Christoph. Był on ostatnim właścicielem tych dóbr z tej rodziny. Tenże Christoph Üchtritz-Osterholz był właścicielem kopalni cyny w okręgu budziszyńskim. Po jego śmierci w 1638 roku dobra zostają wystawione na sprzedaż drogą licytacji. W czasie wojny trzydziestoletniej majątek całkowicie podupada i zadłużony zostaje ostatecznie przeznaczony do licytacji. Unięcice kupuje wówczas za 9.000 talarów Wigand von Gersdorf na Ober-Steinkirch . W 1667 roku zakłada on na terenie tych dóbr miasteczko zw. od jego imienia Wigandsthal /Pobiedna/, wymienione w 1668 jako "de Markflechen Wigandsthal" -"Meffersdorfe stadtchen". Osadza tam uchodźców religijnych z Czech.
W miasteczku rozwija się szlifierstwo szkła, barwienie szkła na czerwono - wyrób sztucznych granatów. Powstają dwa place targowe z prawem trzech jarmarków. W 1686 roku, po śmierci Wiganda von Gerrsdorf, nabywa te dobra za sumę 45.000 talarów Karol Feliks Ernst von Gersdorf, następnie Christoph Gottlob przejmuje majątek w 1690 roku.
Znanym z zasług właścicielem jest Wolf Adolf von Gersdorf, który nabywa te dobra za sumę 60.000 talarów w 1712 roku. Tenże właściciel z rodu Gersdorfów dużo uczynił dla rozwoju gospodarki dominium. Częściowo zakłada i modernizuje folwark, wznosi liczne budynki gospodarcze o czym świadczą daty umieszczone na portalach budynków dotąd zachowanych - budynek obory na dziedzińcu - portal z inicjałami W.A.v.G - 1721, data na murze okalającym obecny park - 1736, data i inicjały na studniu we wsi Neu-Gersdorf W.A.v.G. 1743. To on właśnie zakłada studnię i wodociąg doprowadzające z góry wodę do dominium i założonego zapewne przez niego browaru na folwarku. Dla usprawnienia komunikacji buduje dwa kamienne mosty. Za jego czasów powstaje także młyn papierniczy i apteka. Wiadomo również, że zakłada na terenie dóbr obszerny sad. Drogą zakupów i poszerzenia dóbr ponownie łączy we wspólne władania Unięcice i Schwertę, która została oddzielona w 1590 r. Po jego śmierci w 1749 roku dobra dziedziczy jego bratanek Rudolf Ernst von Gersdorf z domu Regensdorff.
W 1750 roku dobra Meffersdorf (Unięcice) przechodzą z dawnego lenna rycerskiego w dożywocie. W 1756 roku Rudolf Ernst v. Gersdorf wkrótce sprzedaje te dobra, bo w 1756 roku za sumę 104.000 talarów swojemu bratu Adolfowi Traugott v. Gersdorf zw. "der gelehrte Herr von Meffersdorf". Był to znany badacz natury i przyrodnik. W jego posiadaniu pozostaje majątek w latach 1756-1807. Wtedy to siedziba Gersdorfów w Unięcicach była miejscem licznych spotkań ówczesnych uczonych. Za jego czasów w 1767 roku stary zamek zostaje zniesiony. W tym samym roku podejmuje budowę nowej siedziby - obecnego pałacu. Do wznoszenia pałacu zatrudnia drezdeńskiego Bauconduktora – Konrada Gotthelfa Rothego.
Adolf Traugott von Gersdorf
Herder-Institut
Schnitt und Aufriss des Schlosses in Meffersdorf
W 1775 roku, upiększając otoczenie nowego pałacu, nakazuje założenie parku pałacowego- w duchu nowoczesnym - "der englischen Garten". W pałacu gromadzi zbiory natury, malowidła, modne ówcześnie sztychy, książki, karty, modele, reliefy gór. Zgromadzone przez niego zbiory pałacowe zostają następnie po jego śmierci przekazane do Zgorzelca jako dar dla Górno-łużyckiego Towarzystwa Naukowego.
W 1799 r., wznosi pawilon ogrodowy „Grune Sommerhaus” ( który miał zielony dach). Fundator pawilonu podaje następujące uzasadnienie wzniesienia pawilonu – „Miałem trzy cele: 1/ częściej cieszyć się wspaniałym widokiem dookoła, 2/ wykrywać pożary w nocy i 3/ móc dokonać pouczających i zabawnych obserwacji na temat elektryczności atmosferycznej dzięki zamontowaniu na nim instalacji odgromowej".
W 1804 roku buduje tenże badacz natury także obserwatorium na granicy Neu-Gersdorf, zw. później Kaiser Wilhelm - Turm. Adolf Traugott von Gersdorf umiera bezdzietnie w 1805 roku. Dobra Meffersdorf - Unięcice dziedziczy Gustaw Ernst von Gersdorf z domu Grodzitz. W 1814 drogą umowy posiadłość ta przechodzi na jego brata Karola Henryka Traugott. W 1823 roku majątek nabywa starosta ziemski Victor Amadeus von Hessen-Rothenburg ze Schwerta za sumę 415.000 talarów. W 1830 roku dobra zakupuje graf Ernst von Seherr-Thoss - rycerz joannicki i czerwonego orła, pan na Dobrej w powiecie prudnickim. Za jego czasów zostaje renowowane obserwatorium, gdzie w niszy ustawiono brązowe popiersie cesarza Wilhelma I od którego nazwa wzięła następnie nazwę. Po śmierci Ernsta von Seherr-Thoss w 1856 majątek przechodzi na jego siostrzeńca królewskiego starostę, Gustawa Theodora von Saldern-Plattenburg.
W 1876 po śmierci tego ostatniego dobra zostają rozdzielone. Unięcice (Meffersdorf) kupuje w 1878 roku za sumę 825.000 talarów Joseph Robrecht królewski radca dworu z Berlina. W latach 1889-1890 majątek trzyma jego syn Albrecht Robrecht, w latach 1890-1900 jego spadkobiercy. W 1900 roku dobra te nabywa na przeciąg zaledwie dwóch lat Otto Czarnowsky. W latach 1902-1903 posiadłość należy do Banku Ziemskiego w Berlinie. W 1903 roku dobra nabywa Christian Kraft zu Hohenlohe-Dehringen ze Sławencic - wielki właściciel ziemski i przemysłowiec. W posiadaniu tej rodziny majątek pozostawał do ostatniej wojny. Po wojnie wchodzi w skład miejscowego PGR i następnie zostaje przekazany na cele szkolne Wydziałowi Oświaty.
Zespół złożony z pałacu, ogrodu, parku i folwarku, rozciąga się na południowy wschód od głównej drogi dawnej wsi, w jej centralnej części. Równolegle do niego rozciąga się, po jego południowo-zachodniej stronie, założone w połowie XVII w., miasteczko z dwoma ryneczkami.
Budynek pałacowy usytuowany został między ogrodem od północnego zachodu i parkiem od strony południowo-zachodniej. Od południowego-zachodu do pałacu przylega ryneczek, od północnego wschodu zaś regularne założenie folwarczne. Główne wejście na podjazd pałacowy prowadzi od strony rynku, poprzez przejazd bramny umieszczony w budynku tworzącym jedną z pierzei rynkowych, na osi którego, po przeciwnej stronie za pałacem znajduje się brama prowadząca na majdan folwarczny.
Budynek pałacowy wzniesiony na rzucie podkowy otwierającej się ku ogrodowi, trójskrzydłowy, dwukondygnacjowy, z wysokim podpiwniczeniem, kryty dachami dwuspadowymi. Wejścia do pałacu prowadzą z czterech stron poprzez kamienne schody umieszczone centralnie: od strony ogrodu, parku, folwarku i dojścia od rynku. Główne wejście do pałacowego westybulu prowadzi od strony ogrodowego podjazdu. Symetrycznie usytuowane wejścia zaakcentowano płaskimi ryzalitami: trójosiowymi w skrzydle głównym i jednoosiowymi w skrzydłach bocznych. Elewacje pałacowe wznoszą się na wysokim cokole lekko zaakcentowanym uskokiem. W nim znajdują się kwadratowe okna, zwieńczone odcinkowo, ujęte w proste kamienne opaski. Osie elewacji znaczą płaskie, pozorne ryzality jednoosiowe, oraz trójosiowe wydatniejsze w skrzydle głównym, zwieńczonym lukarnami.
Alexander Dunker Berlin 1878-1880
Późnobarokowy pałac w Pobiednej fasadą zwrócony został na południe w stronę założonego vis s vis ogrodu ozdobnego. Od zachodu do elewacji bocznej rezydencji przylega rozległy folwark oddzielony od niej kamiennym murem. Podobny, stary mur grodzi cały teren stanowiący najbliższe otoczenie pałacu (ogród ozdobny, zalesione wzgórze, folwark). Główny wjazd do rezydencji prowadzi od wschodu z dawnej wiejskiej drogi, poprzez bramę w murze ograniczającym całe założenie.
Przylegający od południa do elewacji czołowej pałacu, ogród ozdobny założony został na planie prostokąta. Na wysokości portalu wejściowego poprzedzonego od tej strony o wysokie schody wytyczono oś ogrodu w postaci prostej drogi, na zakończeniu której założono ozdobną sadzawkę o fantazyjnym kształcie. Za sadzawką, na uformowanej platformie zbudowany został ośmioboczny pawilon ogrodowy, kryty mansardowym dachem o zwieńczonych arkadowo oknach. Założony na lekko opadającym ku południowi terenie, ogród ograniczony jest po tej stronie wałem przeciwpowodziowym usypanym wzdłuż koryta rzeki. Od południa do ogrodu przylega płasko formowany teren, który być może użytkowano jako warzywniak. Nie jest jednak wykluczone, że istniał tam bosket, w części tej bowiem zachowała się grupa starodrzewia z drugiej połowy XIX wieku. Usytuowanie ogrodu na osi rezydencji, jego regularny kształt i bezpośrednie powiązanie z pałacem jest typowe dla rozwiązań togo typu powstałych w trzecim ćwierćwieczu XVIII stulecia.
Niewielki płaski teren przylegający od wschodu do elewacji bocznej rezydencji zdradza wyraźne ślady prac ziemnych. Nasuwa to przypuszczenie, że były tam podejmowane próby zakładania ogrodu. Przekształcony także został teren po północnej stronie elewacji pałacu, poprzedzonej podobnie jak fasada schodami. W przyległym od tej strony wzgórzu wybrano ziemię i utworzono rodzaj konchy z okrągłą sadzawką na osi schodów i portalu wejściowego. Wytyczona w ten sposób od południa oś ogrodu ozdobnego, podkreślona ponadto pawilonem ogrodowym i sadzawką znalazła kontynuację po przeciwległej stronie budynku.
Trudno jest w chwili obecnej określić jednoznacznie jaką rolę pełniło zalesione wzgórze,
stanowiące północną część tego całego założenia. Fakt ogrodzenia tego terenu starym murem, świadczy o jego wczesnym użytkowaniu. W mur ten włączony został ponadto wzniesiony około 1775 roku na południowym 8-boczny pawilon ogrodowy z wejściem zwieńczonym arkadowo. Od zachodu w murze okalającym zalesione wzgórze przepruto bramę wjazdową , przysklepioną i zwieńczoną tarasem widokowym, dostępnym po zbudowanych po bokach schodach. Brama ta oprócz zwykłych swych funkcji, pełniła rolę belwederu, z którego podziwiano okolicę. Na terenie wzgórza, zalesionego młodym, bo ok. 100 letnim i mało urozmaiconym drzewostanem nie podjęto jak się zdaje prób zakładania parku.
zamieszczone informacje na podstawie opracowania :
"Pobiedna -założenie dworskie. Studium historyczno-architektoniczne" z 1985r. autorstwa Janiny Eysmontt
kart zabytku pałacu oraz parku
